Παράδοση

Διατροφη & Έθιμα

 Διατροφικά έθιμα των Αποκριών - ppt

Γλώσσα και Διατροφή

Η γλώσσα μας πάντα σχετιζόταν, μέσω πολλαπλών λέξεων και εκφράσεών της, με το θέμα της διατροφής, μιας και οι δύο χαρακτηρίζονται από μία ορισμένη μοναδικότητα και ιδιομορφία. Η γλωσσική και διατροφική μας κληρονομιά λοιπόν είναι, εκτός από στοιχεία για τα οποία περηφανευόμαστε, πολύ στενά συνδεδεμένες.

Για να αντιληφθούμε τη μεταξύ τους σχέση και τον τρόπο που σχετίζονται με το λαό μας, αρκεί να αναζητήσουμε όλες τις εκφράσεις τις σχετικές με τη διατροφή, που υπάρχουν τη γλώσσα μας. 

Πρώτες και κύριες είναι οι λέξεις «τροφή» και «τρόφιμα», οι οποίες αποτελούν τους δομικούς λίθους της γλώσσας της διατροφής και η καταγωγή τους χάνεται στα βάθη των αιώνων. Αν μαγειρευτεί η τροφή, τότε θα γίνει «φαγητό», «έδεσμα» ή «έψημα». Αναλόγως με την ώρα που θα καταναλώσουμε το φαγητό, το αποκαλούμε «ορεκτικό», «επιδόρπιο», «μεζέ», «λιχουδιά», «πρόγευμα», «γεύμα», «δείπνο».

Η τροφή καταναλώνεται μαζί με άλλους ανθρώπους, οι οποίοι ονομάζονται «σύν-τροφοι», δηλαδή είναι αυτοί που «συν-τρώγουν», τρώνε μαζί μας, μας «συν-τροφεύουν». Το γεύμα μας, ανάλογα με το αν είναι πλούσιο και χορταστικό ή όχι, μπορεί να χαρακτηριστεί ως «λουκούλλειο» -από το Ρωμαίο Λούκουλλο, γνωστό από την αφθονία των φαγητών στα συμπόσια που παρέθετε-, ή «διαιτητικό».

«Τροφο-δότης» είναι ο υπεύθυνος για την τροφοδοσία. Είναι εκείνος που χορηγεί τροφή ή, μεταφορικά, παρέχει συνεχώς τα απαραίτητα μέσα για την επίτευξη κάποιου σκοπού. «Υπό-τροφος», εξάλλου είναι εκείνος ο οποίος, μέσω κάποιας διαδικασίας επιλογής επιτυγχάνει να κερδίσει μέρος ή όλη τη δαπάνη για στέγαση και διατροφή, προκειμένου να σπουδάσει, δηλαδή μία «υπο-τροφία».

Ταυτόχρονα, δε λείπουν και οι φράσεις και οι παροιμίες που εκφράζουν στη γλώσσα μας έννοιες γύρω από τη διατροφή ή και από άλλα θέματα, χρησιμοποιώντας λέξεις σχετικές με το φαγητό. Γνωρίζουμε όλοι, για παράδειγμα, ότι «νηστικό αρκούδι δε χορεύει» ή πως «η πείνα βγλαζει μάτι». Επίσης, ξέρουμε πως, αν κάποιος «πεινάει σα λύκος» είτε «έχει ψωμολυσσάξει», ή πάλι «δεν βλέπει απ’ την πείνα», τότε είναι αναμενόμενο πως, αν τύχει και του δώσουμε «να βάλει μια μπουκιά στο στόμα του, «θα φάει και τα κόκκαλα» ή «θα φάει του σκασμού». Εξάλλου, «το σκύλο, αν τον αποκλείσεις, τρώει και κρεμμυδότσουφλα»...

Βλέπουμε λοιπόν πως η γλώσσα μας συνδέεται, μέσω αυτών των λέξεων και φράσεων, καθώς και αμέτρητων άλλων, πολύ στενά με τη διατροφή. Το γεγονός αυτό είναι φυσικό, εφόσον γλώσσα και διατροφή αποτελούν δύο πολύ σημαντικά στοιχεία του πολιτισμού μας, ήδη από τις απαρχές της ιστορίας μας και χαρακτηρίζουν το λαό μας.                                       

                                                                                                                            Λεονάρντο Ντ’ Άντζελο, Α3

ΔΙΑΤΡΟΦΗ  & ΕΘΙΜΑ

Διατροφικά έθιμα της Πρωτοχρονιάς

Ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς είναι συνδεδεμένος με διάφορα διατροφικά έθιμα, τα οποία αποτελούν κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού.

Στην Αρχαιότητα οι Έλληνες γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά την πρώτη μέρα της άνοιξης, ταυτίζοντάς την με την αναγέννηση της φύσης και την επιστροφή της Περσεφόνης από το βασίλειο του Άδη στη γη. Γι’ αυτό, στόλιζαν τα σπίτια τους με κλαδιά από δάφνη, ελιά ή έλατο και τραγουδούσαν κάλαντα, που λέγονταν «ορθοφώνια».

Στους χριστιανικούς χρόνου, η Πρωτοχρονιά μεταφέρθηκε, ώστε να εορτάζεται την 1^η Ιανουαρίυ. Στο Βυζάντιο τη μέρα αυτή αντάλλασσαν «δοσίδια», δηλ. δώρα με φρούτα και πίτες, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν από χρηματικά ποσά και δώρα.

 

Στη νεότερη Ελλάδα, του 19^ου και 20^ου αιώνα, στην Αθήνα, το πρωί της Πρωτοχρονιάς τα κορίτσια έκαναν το «φίλεμα της βρύσης», με γλυκά, κάστανα, σταφίδες και φουντούκια. Οι νοικοκύρηδες πετούσαν ρόδια στο κατώφλι τους, που συμβόλιζαν την αφθονία και την καλοτυχία. Η βασιλόπιτα είχε επίσης διάφορα συμβολικά αντικέιμενα: το φλουρί, που συμβόλιζε την καλοτυχία, ένα βλαστάρι από την κληματαριά της αυλής που συμβόλιζε την χαρά και την ευτυχία, ένα βλαστάρι μουριάς συμβολικό του πλούτου και ένα ξυλαράκι από γερό και σκληρό δέντρο ως ένδειξη δύναμης και υγείας.Επίσης, υπήρχε από την αρχαιότητα το έθιμο να κρεμούν στην εξώπορτα μια αγριοκρεμμύδα, τη «σκίλλα», για καλή τύχη και προστασία όλο το χρόνο. Οι Αθηναίοι, επίσης, υποδέχονται τον Άγιο Βασίλη με ορθάνοιχτες τις πόρτες των σπιτιών και στρωμένο τραπέζι πιστεύοντας ότι έμπαινε κρυφά, έκλεβε κάποιο μεζέ και εξαφανιζόταν. Αυτό ήταν το «σύνθημα», για να αρχίσει η οικογένεια να τρώει.

Στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα, το πρωί της Πρωτοχρονιάς κοιτούσαν τα ψηλά βουνά και, αν τα έβλεπαν χιονισμένα, πίστευαν ότι τους περιμένει ευτυχία και καλή σοδειά όλο το χρόνο. Στη Λήμνο, το τραπέζι στρωνόταν όλη μέρα με ποικίλα φαγητά, για να εξευμενήσουν την τύχη τους για τον καινούργιο χρόνο. Εκτός από φαγητά, στο τραπέζι υπήρχαν ακόμα καρποί, μέλι, κλαδιά ελιάς και ρόδι, σύμβολα γονιμότητας, ευτυχίας, αφθονίας. Στη Στερεά Ελλάδα έστελναν γλυκά για το καλό «ποδαρικό». Στη Σκύρο, τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς ο Άγιος Βασίλης επισκεπτόταν με τη σειρά όλα τα σπίτια για να τον φιλέψουν. Επίσης, οι βαρκάρηδες φίλευαν τα στοιχειά της θάλασσας νερό, γλυκά και ρόδι, ενώ έκοβαν και ένα κομμάτι της βασιλόπιτας για τη βάρκα τους. Ακόμη, οι μυλωνάδες τς Σκύρου έριχναν το πρωί της Πρωτοχρονιάς μέσα στην τρύπα του μύλου, όπου πέφτει το στάρι, σταφίδες, σύκα και καρύδια, για να φιλέψουν το στοιχειό που κατοικεί κάτω από το μύλο. Στην Κάρπαθο, έφερναν στο σπίτι τους έναν άσπρο σκύλο και του έδιναν να φάει μπακλαβά. Στα περίχωρα της Πάτρας, τα ανύπαντρα κορίτσια φύλαγαν το προζύμι για το ζύμωμα της βασιλόπιτας. Στην Κρήτη έφερναν στα σπίτια τους ένα βόδι που θεωρούνταν ευλογημένο για να κάνει «καλό ποδαρικό».

Γιάννης Βασιλάκος Β1, Νικόλας Λεράκης Β2, Ναταλία Ξανθοπούλου Β2, Δέσποινα Ριμπιακόβα Β3

 

Διατροφικά έθιμα της Αποκριάς

Οι Αποκριές είναι μέρες χαράς και ο εορτασμός τους έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στη λατρεία του Διονύσου. Γι’ αυτό υπάρχουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές και στις σύγχρονες Αποκριές, σε θέματα φαγητού και διακέδασης.

Στη Νάουσα, οι κάτοικοι απομακρύνουν από τα σπίτια τους τα αβγά, γιατί  θεωρούν ότι φέρνουν κακοτυχία. Στην Ανατολική Μακεδονία υπήρχε το έθιμο των «Μετανοιών», δηλ. της αλληλοσυγχώρεσης μεταξύ συγγενών και φίλων και στη συνέχεια οι γυναίκες μοίραζαν γλυκά στα παιδιά και ακολουθούσε γλέντι. Στην Κοζάνη, τελείται ένα χαρακτηριστικό διονυσιακό πανηγύρι, που ονομάζεται                    « Φανός».  Αρχίζει το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς. Με το άναμμα του φανού αρχίζουν τα τραγούδια και το γλέντι κορυφώνεται πίνοντας κρασί, που το συνοδεύουν τα «κιχιά», τυροπιτάκια.

Στη Χίο, οι Αποκριές άρχιζαν μετά τα Φώτα. Τα παλικάρια του χωριού διάλεγαν έναν αρχηγό της εορταστικής περιόδου και οι κοπέλες, στολισμένες με φλουριά, χόρεαν τοπικούς χορούς. Στο τέλος εξέλεγαν την ωραιότερη και την ονόμαζαν «Βασίλισσα της Αποκριάς» για μια μέρα.  Κάθε κοπέλα πρόσφερε στο «πρωτοπαλίκαρο» μαι μεγάλη πίτα, στολισμένη με διάφορα κεντίδα που παρίσταναν τον ήλιο ,τη σελήνη, πουλιά, άνθη κ.ά. Ακόμα προσέφερε χιώτικο κρασί, αμύγδαλα και πολλά φαγώσιμα που μοιράζονταν στον κόσμο. Ο χορός και η διασκέδαση συνεχιζόταν μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου.

 

Στην Πελοπόννησο, οι γιορτές της Αποκριάς άρχιζαν την εβδομάδα που προηγείται της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου, τη λεγόμενη «Προφωνή». Απαραίτητη στις γιορτές αυτές ήταν η αγορά χοίρου.Η πρώτη εβδομάδα ήταν η «απόλυτη», στην οποία ακούγονταν παντού πυροβολισμοί και γρυλίσματα χοίρων. Μετά τη θανάτωση του ζώου, σταύρωναν το στήθος του με μαχαίτι και έβαζαν στις σχισμές τρία αναμμένα κάρβουνα ρίχνοντας πανω τους λιβάνι. Κατόπιν έτρωγαν το χοιρινό οι μεγάλοι και το συκώτι του τα παιδιά. Το βράδυ του Σαββάτου και της Κυριακής της «Κρεοφάγου» γέμιζαν το τραπέζι με διάφορα φαγητά και κάθονταν όλοι, φίλοι και συγγενείς, να φάνε. Τότε οι γεροντότεροι ανασήκωναν λίγο το τραπέζι και ρωτούσαν:

-Εφάγατε;

-Εφάγαμε. (απαντούσαν όλοι μαζί)

-Εχορτάσατε;

-Εχορτάσαμε.

-Πάντα χορτασμένοι να ’στε!

 Οι ερωταποκρίσεις αυτές επαναλαμβάνονταν τρεις φορές. Η Αποκριά έκλεινε με τα θλιμμένα τραγούδια των παιδιών, που υποδηλώνουν το τέλος του κεφιού και της ανεμελιάς και την έναρξη της Σαρακοστής:

              Εψόφησε ο λουκάνικος,

              ψυχομαχάει ο τύρος

              κι η βρούβα η παλιόβρουβα

              στέκεται στην καβάλα

              να πέσει στην τσουκάλα!

            Τέλος, στα περισσότερα ελληνικά χωριά, το αποχαιρετιστήριο δείπνο της Αποκριάς τελειώνει με το «αβγό» και τους «αστεϊσμούς». Ο στίχος «Με το αβγό κλείνω, με το αβγό ανοίγω» υποδηλώνει ότι το τελευταίο φαγητό πριν και μετά τη Σαρακοστή είναι το αβγό: το αβγό της Ανάστασης, σύμβολο του αέναου κύκλου της ζωής. 

                                                                                            Φαίη Καϊτατζή Β1, Αλίκη Παπαδοπούλου Β3

 

Διατροφικά έθιμα του Πάσχα

Ο εορτασμός του Πάσχα είναι συνδεδεμένος με διάφορα διατροφικά έθιμα. Τα έθιμα αυτά διαρκούν δύο εβδομάδες.

Αρχικά, τα κόκκινα αυγά, τα οποία συμβολίζουν την Ανάσταση του Κυρίου και την αναγέννηση γενικότερα. Ο οβελίας είναι το ιερό σφάγιο της οικογένειας: πρόκειται για ένα έθιμο που υπήρχε από τα βυζαντινά χρόνια. Σε όλη την Ελλάδα οι πιστοί στολίζουν τα σπίτια τους και γεμίζουν το πασχαλινό τραπέζι με παραδοσιακά φαγητά, κουλουράκια και τσουρέκια.

Στη Μακεδονία ετοιμάζουν τα «σιμίθια», που είναι παραδοσιακά ψωμιά. Στη Σπάρτη, μετά την Ανάσταση, αφήνουν κόκκινα αβγά στους τάφους των αγαπημένων τους και, σύμφωνα με το έθιμο, κάποιοι ορμούν και τα παίρνουν. Στην Κρήτη τρώνε το «αγκιναράτο», δηλαδή ψητό με αγκινάρες, τις λαμπροκουλούρες και τα καλτσούνια. Στις Κυκλάδες φτιάχνουν το «μπάτουδο», γεμιστό κατσικάκι με χόρτα και ρύζι. Στη Ζάκυνθο έσφαζαν βόδια και πετούσαν πήλινα αντικείμενα από τα παράθυρα των σπιτιών, για να δείξουν περιφρόνηση στον Ιούδα. Στην Αθήνα πουλούσαν τα αρνιά σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως ήταν τα οικόπεδα πίσω από το Πολυτεχνείο, το Μεταξουργείο, η Πλατεία Θησείου, το Μνημείο του Φιλιπάππου και η περιφέρεια του Λυκαβηττού.

Γιάννης Ασλάνογλου Β1, Σπύρος Θεοδοσάτος Β1, Βαγγέλης Καπότης Β2, Κωνσταντίνος Νικολέτος Β2